In het agrarische gebied in Drenthe vinden we verschillende kenmerkende dagvlindersoorten. Veel van deze kenmerkende vlinders van het boerenland lijken achteruit te gaan, zoals ook blijkt uit de resultaten die gepresenteerd zijn in Dagvlinders in Drenthe, in 2016 uitgebracht door de Vlinderwerkgroep Drenthe. Het vermoeden bestaat dat ze niet alleen in verspreiding, maar ook in aantallen sterk aan het afnemen zijn. Om hier meer over te weten te komen start de Vlinderwerkgroep Drenthe in 2025 samen met Landschapsbeheer Drenthe en de provincie Drenthe het project ‘Boerenlandvlinders op de kaart’ op. Helpt u mee?
Boerenlandvlinders
Graslandvlinders, in de volksmond ook wel boerenlandvlinders genoemd, zijn vlinders die zich thuis voelen in bloemrijke graslanden, kruidenrijke bermen, slootkanten en overhoekjes. Wie even zoekt, vindt in de zomermaanden al snel een aantal verschillende soorten boerenlandvlinders op een luwe, zonnige, bloemrijke plek. In Drenthe kunnen we twaalf soorten onderscheiden (zie tabel 1).
| Argusvlinder | Klein geaderd witje |
| Bruin zandoogje | Kleine vuurvlinder |
| Bruine vuurvlinder | Koevinkje |
| Groot dikkopje | Oranje zandoogje |
| Hooibeestje | Oranjetipje |
| Icarusblauwtje | Zwartsprietdikkopje |
Verspreiding en aantalsontwikkeling
Om de boerenlandvlinders op de korte en lange termijn te kunnen beschermen is het belangrijk in beeld te hebben waar en ook hoeveel boerenlandvlinders in het agrarisch gebied aanwezig zijn. Bovendien kunnen we de aanwezigheid van graslandvlinders gebruiken als een graadmeter voor het bepalen van de kwaliteit van de natuurwaarden in het agrarisch cultuurlandschap. Voor bepaalde delen van Drenthe ontbreekt het op dit moment echter aan een actueel beeld van de aanwezigheid en aantallen boerenlandvlinders. Uit onze analyses blijkt namelijk dat er in enkele tientallen kilometerhokken in Drenthe in de afgelopen 5 jaar geen graslandvlinders zijn doorgegeven. Zitten ze er daadwerkelijk niet of is hier simpelweg nog niet gekeken en geteld?
Zoals Dick Mooi in zijn artikel over de boerenlandvlinders in de voorjaarseditie van de Roep’n&Botterklipp’n in 2023 opmerkte, blijkt uit de gegevens van de NDFF (Nationale Databank Flora en Fauna) over 2016–2022 dat in Drenthe dagvlinders voornamelijk worden geïnventariseerd in natuurgebieden. Dat kan zomaar eens een belangrijke reden zijn van het uitblijven van waarnemingen uit agrarische gebieden.
In de afgelopen jaren heeft de Vlinderwerkgroep Drenthe extra aandacht gegeven aan de boerenlandvlinders. Daarbij is gepoogd om tellingen te initiëren in de agrarische gebieden van Drenthe. Dat heeft nog geen grotere verandering opgeleverd in het aantal waarnemingen uit de agrarische gebieden.
Aandacht voor de graslandvlinders
In 2025 willen we opnieuw en op grotere schaal aandacht vestigen op de boerenlandvlinders. Samen met Landschapsbeheer Drenthe en in opdracht van de provincie Drenthe gaan we tellingen coördineren vanuit het project ‘Boerenlandvlinders op de kaart’. Het doel van dit project is om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van de verspreiding en aantallen boerenlandvlinders in onze provincie. De focus van het inventarisatiewerk komt in 2025 te liggen op kilometerhokken waar in de afgelopen 5 jaar geen boerenlandvlinders zijn waargenomen (figuur 1).
Telt u mee?
Voor het inventariseren van kilometerhokken hopen we vrijwillige vlinderaars te mobiliseren. We vragen hun een kilometerhok te adopteren en dit gebied in de periode van april t/m oktober minimaal 3 keer te inventariseren op aanwezigheid van graslandvlinders. Lijkt het u leuk om mee te helpen met het in kaart brengen van de boerenlandvlinders? Wilt u een steentje bijdragen aan dit project? Maak uw enthousiasme in dat geval graag kenbaar via infoatvlinderwerkgroepdrenthe.nl. Ook als u vragen heeft, dan vernemen we dit graag. We nemen dan contact met u op.
Praktische aanpak
- Zoek in onderstaande deelkaarten een kilometerhok waar in de afgelopen 5 jaar geen waarnemingen zijn gedaan (met een blauwe kleur), met een kilometerhoknummer.
- Gebruik de site van de Verpreidingsatlas om een veldkaart te maken van het kilometerhok (met het overeenkomstige kilometerhoknummer), via https://www.verspreidingsatlas.nl/biodiversiteit/veldkaart.aspx. Bepaal 3 á 4 deeltrajecten in representatieve en bloemrijke stukken met een gezamenlijke lengte van ca. 100 tot 500 meter. Maak gebruik van plekken waarvoor geen toestemming hoeft te worden verkregen voorafgaand aan een veldbezoek.
- Laat via infoatvlinderwerkgroepdrenthe.nl weten welk kilometerhok je wil gaan tellen, zo kunnen we de inzet van vrijwilligers spreiden over de kilometerhokken.
- Inventariseer met de app Observation via de mobiele telefoon, zie voor meer informatie de uitleg op: https://waarneming.nl/pages/new-app-observation/. Inloggen kan met een account van Waarneming.nl. Gebruik in de app de optie transect en loop de eerder bepaalde deeltrajecten binnen het kilometerhok. De app slaat nu zelf de route op en onderweg kunnen de waarnemen worden toegevoegd (als blauwe punten).
- Herhaal de inventarisatie minimaal 3 keer per jaar (bij gunstig weer) bij voorkeur in de maanden mei, juli en eind augustus/begin september. Kijk in onderstaand schema welke boerenlandvlinders te verwachten zijn in de desbetreffende periode, neem ook de andere soorten mee die aangetroffen worden.
- De verwerking van de gegevens zullen de Vlinderwerkgroep Drenthe en Landschapsbeheer Drenthe gezamenlijk verzorgen, een keer per jaar kunt u in de Roep’n&Botterklipp’n (en/of een bijeenkomst van de vlinderwerkgroep) een terugkoppeling verwachten van het project.
- Heeft u vragen, stuur een mail naar: infoatvlinderwerkgroepdrenthe.nl.
Toelichting deelkaarten:
Op onderstaande kaarten is Drenthe in vier stukken verdeeld. Op de kaarten zijn de kilometerhokken blauw waar in de afgelopen jaren geen boerenlandvlinders zijn waargenomen. Bij deze kilometerhokken staat ook een kilometerhoknummer bestaande uit 6 cijfers. Dit cijfer is belangrijk als aanduiding van het betreffende kilometerhok.
Verder staan in de meeste andere kilometerhokken rode cijfers: het aantal waarnemingen van dagvlinders in de afgelopen 5 jaar. Mochten er in uw woonomgeving geen blauwe vakken zijn (of deze worden door u of iemand anders al bezocht), is de bovenstaande inventarisatiewijze ook te gebruiken om meer informatie te verzamelen in kilometerhokken waar in de afgelopen 5 jaar weinig waarnemingen zijn gedaan (een laag rood cijfer).
Kilometerhokken Zuidwest-Drenthe
Kilometerhokken Zuidoost-Drenthe